Während der Woche der niederländischen Sprache besuchte eine Gruppe von sechs ausländischen Studierenden der Niederlandistik das niederländische Sprachgebiet. Sie waren im Rahmen des internationalen Redewettbewerbs auf Einladung des Netzwerks der Bildungs- und Wissenschaftsattachés, der Taalunie und des IVN angereist. In ihren Heimatländern hatten sie sich zuvor als Gewinner eines Studentenwettbewerbs qualifiziert. Am nächsten Tag traten sie beim Finale des Redewettbewerbs an der Universität Leiden an, wo Vertreter der Taalunie, des Ministeriums für Bildung, Kultur und Wissenschaft, der Universität Leiden und der IVN anwesend waren. Die Studierenden hielten Pitches auf Niederländisch, trugen das Buchwochen-Gedicht 2025 von Sholeh Rezazadeh vor und sprachen darüber, was sie mit dem Niederländischen verbindet. Nach intensiver Beratung erklärte die Jury Lara Hörnemann aus Münster zur Gewinnerin. Zum Abschluss nahmen alle Finalisten, einschließlich der Siegerin, am 11. Oktober am Taalfeest in Utrecht teil, das von der Taalunie und Partnern organisiert wurde.
 

Am Freitag, den 26. September wurde Prof. Dr. Lut Missinne nach 26 Jahren als Professorin für Moderne Niederländische Literatur in den Ruhestand verabschiedet. Kollegen, Freunde, Studenten, Alumni, Freunde und Familie trafen zusammen, um sich für ihr Wirken am Institut für Niederländische Philologie und an anderen Einrichtungen und Projekten zu bedanken. Zusammen verbrachten ihre Wegbegleiter einen Abend mit mitreißenden Lyrik- und Dramenvorträgen und musikalischer Begleitung auf Altblockflöten. Auf akademischer Ebene wurde das Erscheinen einer Sonderausgabe der Internationale Neerlandistiek angekündigt und Prof. Dr. Lut Missinne zum Ehrenmitglied der Internationale Vereniging voor Neerlandistiek ernannt. Sichtlich gerührt, aber auch humorvoll und wie immer mit wohlgewählten Worten, ließ Missinne in ihrer Rede die Zeit an der Universität Münster und in der Literaturwelt im Allgemeinen Revue passieren und bedankte sich ausführlich. In jeder Rede und auch in den Gesprächen beim anschließenden Sektempfang wurde deutlich, dass Missinne’s  Engagement, ihr umfassendes Wissen und vor allem ihre Leidenschaft für die niederländische Literatur immer geschätzt wurden. Wir wünschen Prof. Dr. Lut Missinne alles Gute und einen wohlverdienten Ruhestand, aber auch weiterhin eine Verbundenheit mit Münster. Die Brücke ist bereits gebaut – eine der vielen Brücken, die Missinne in der niederländischen Literaturwelt errichtet hat. Wir danken außerdem der Nederlandse Taalunie, Literatuur Vlaanderen en de Vlaamse vertegenwoordiging in Deutschland.
Im Namen der Student:innen und Mitarbeiter:innen am Institut für Niederländische Philologie, Laureen Winterstein (SHK).


 

Meine Teilnahme an der Jahrestagung der Internationalen Gesellschaft für Schulbuch- und Bildungsmedienforschung in Wien
Dank der finanziellen Unterstützung der Santander Mobilitätsfonds hatte ich vom 26. bis zum 28. September die Ehre, an der Jahrestagung der Internationalen Gesellschaft für Schulbuch- und Bildungsmedienforschung (IGSBi) in Wien teilzunehmen und diese mit einem eigenen Vortrag aktiv mitzugestalten. Die diesjährige Konferenz rückte Bildungsmedien als politischen und gesellschaftlichen Konfliktfall in den Fokus. Das Programm leitete alle Teilnehmenden durch Schulbuchkonflikte der letzten Jahrhunderte bis hin zu aktuellen Fragen der Gegenwart. Im Rahmen meiner Tätigkeit als studentische Hilfskraft am Institut für Niederländische Philologie wurde mir die Chance eröffnet, zusammen mit Dietha Koster ein Forschungsprojekt zu verwirklichen, das sich mit Generativer Künstlicher Intelligenz (GenAI) und jungen Lernenden beschäftigt. Die Konferenz bot mir die Möglichkeit, erste Ergebnisse unseres Literaturreviews einem Fachpublikum zu präsentieren und somit meinen ersten Vortrag auf einer internationalen Konferenz zu halten. Ich bin sehr dankbar für die zahlreichen Eindrücke, die spannenden Gespräche und die neuen Erfahrungen, die meine Leidenschaft für das wissenschaftliche Arbeiten mehr als bestärkt haben!
 

In augustus namen wij deel aan het Colloquium Neerlandicum in Brussel, één van de belangrijkste internationale neerlandistiek-conferenties. Tijdens het colloquium komen onderzoekers, docenten en studenten uit heel de wereld samen om de nieuwste ontwikkelingen binnen de Nederlandse taal- en letterkunde te bespreken. Ook veel docenten en onderzoekers van ons eigen instituut waren aanwezig.
Wij, Anne Köster en Marthe Wierenga, presenteerden een lezing met de titel Te Eurocentrisch, te wit, te mannelijk?, waarin wij ingingen op resultaten van onze bachelorscripties. Daarin onderzochten wij (post)koloniale representaties in Nederlandse aardrijkskundelesboeken en analyseerden wij docenteninterviews over diversiteit in het aardrijkskunde- en geschiedenisonderwijs. Onze presentatie was deel van het panel Multiperspectiviteit in taal- en cultuuronderwijs over het Nederlandse en Belgische koloniale verleden en zijn doorwerkingen, dat werd georganiseerd door Dietha Koster, docente aan ons instituut. Het panel omvatte bijdragen van onderzoekers uit Indonesië, België, Nederland en China, wat de discussies verrijkend maakte. Het was een mooie uitdaging om onze onderzoeksresultaten in één presentatie samen te brengen en reacties uit het publiek en de discussie in het aansluitende panelgesprek waren stimulerend.
Naast onze eigen bijdrage bezochten wij ook andere lezingen en panels. Deze sessies boden ons inspirerende nieuwe perspectieven en lieten ons kennismaken met actuele onderzoeksprojecten binnen de neerlandistiek. De deelname aan het Colloquium was voor ons een waardevolle ervaring, zowel inhoudelijk als persoonlijk. Wij konden onze eigen onderzoeksresultaten presenteren in een internationale context, nieuwe contacten leggen en frisse impulsen meenemen voor onze verdere studie en onderzoek. Wij danken het Santanderfonds hartelijk voor de financiële steun, die deze deelname mogelijk heeft gemaakt.
 

‘De buurtaal te studeren betekent je passie met anderen te delen, je eigen horizon te verbreden en vooral samen te werken – dus banden te leggen met mensen die je passie delen.’

Afgelopen donderdag had ik de eer om samen met drie andere finalisten deel te nemen aan de eerste nationale Taalwedstrijd Neerlandistiek in Düsseldorf – een prachtige kans om de Neerlandistiek in Duitsland een stem te geven. Dankzij het Netherlands Education and Science Network Germany en de Taalunie kwam bovenstaand citaat uit mijn betoog écht tot leven. Tijdens de wedstrijd pleitte ik voor het belang van buurtaalstudies. Twee thema’s die mij nauw aan het hart liggen kwamen samen:
aan de ene kant de internationale ontwikkeling van de wetenschap, en aan de andere kant de rol van (toekomstige) leraren in het onderwijs, waar het essentieel is om een veilige sfeer te creëren waarin niemand bang hoeft te zijn de buurtaal te spreken. Want buurtaalstudies dragen niet alleen bij aan een rijker academisch landschap, ze zorgen er ook voor dat een nieuwe generatie bruggenbouwers ontstaat. Ik ben ontzettend dankbaar dat ik Duitsland mag vertegenwoordigen in de internationale finale in oktober, en kijk ernaar uit om mijn passie voor de Nederlandse taal verder te delen!
 

Deze zomer heb ik aan de zomercursus van de Taalunie deelgenomen en ik mocht twee weken in Gent doorbrengen. De Universiteit van Gent heeft vier spannende trajecten aangeboden – media & politiek, kunst & literatuur, zakelijk en literair vertalen en didactiek & taalkunde. Ik heb het traject media & politiek gekozen en ik heb in een kleine groep van vier mensen aan een project gewerkt dat wij aan het einde van de twee weken hebben gepresenteerd. Daarbij hebben wij uitgewerkt hoe jongeren zich in de media over politiek kunnen informeren en hebben daarvoor met een expert gesproken. Bovendien heb ik veel over de Nederlandse en Vlaamse politiek geleerd. Het programma werd aangevuld met interessante lezingen over verschillende onderwerpen die je naar eigen interesse kon kiezen.

Naast het academische programma was er ook genoeg tijd voor plezier: we deden mee aan een pubquiz, bezochten een muziekavond, maakten een uitstapje naar Brussel en brachten een avond door bij een gastgezin om de cultuur nog beter te leren kennen. Bij ons uitstapje naar Brussel konden we ook kiezen uit verschillende musea en een stadswandeling. We hebben daar nog met zijn allen geluncht en hadden nog wat tijd om de stad zelf te ontdekken. In het weekend hadden we ook vrij, zodat we nog naar andere steden in België konden vertrekken.

Voor mij was het een geweldige ervaring: ik heb mijn Nederlands verbeterd, veel zelfvertrouwen gekregen in het spreken en tegelijkertijd veel leuke nieuwe vrienden gemaakt.
 

In het kader van de Übung Fachdidaktik bereidden studenten in de MA of Education onder begeleiding van Marie-Louise Poschen en Dietha Koster twee meertalige Duits-Nederlandse taallessen voor. Dit deden wij als onderdeel van een excursie naar de unieke tweetalige Christophorus basisschool in Kranenburg, waar wij de lessen uitvoerden met twee groepen 6-7-jarigen die diverse thuistalen spraken. De lessen focusten op het thema ´gezondheid´ en we wilden theorie rond taakgericht en meertalig taalonderwijs toepassen, alsook een digitale leespen als hulpmiddel inzetten. Bij taakgericht onderwijs is het belangrijk om betekenisvolle en authentieke opdrachten te creëren, waarin leerlingen door actief taalgebruik hun taalvaardigheid ontwikkelen. Het was bijzonder leerzaam om bij het lesontwerp rekening te houden met de meertaligheid binnen de klas én goed na te denken over wat juist voor jonge taalleerders een passende en betekenisvolle taak is.

Dit voorjaar was ik op stage in het Koninkrijk der Nederlanden, 8000 kilometer hiervandaan. Via de Curaçaose organisatie Wereldstap vond ik een stageplek bij Laga Bo Lus Bria, een kleine naschoolse opvang op Curaçao. De stichting biedt huiswerkbegeleiding en activiteiten voor kinderen van groep 3 t/m 8. Ze worden van school opgehaald, krijgen een warme lunch en maken hun huiswerk. Daarna verdeelt de juf de kinderen in groepen op basis van hun huiswerk en de begeleiding die ze nodig hebben. Ik hielp dagelijks een groep kinderen met hun huiswerk en overhoorde ze voor toetsen. Na het werk mochten ze buiten spelen. Soms waren er speciale activiteiten, zoals eieren zoeken met Pasen, een verkleed konijn op bezoek en een tekenwedstrijd met prijzen. In mijn vrije tijd bezocht ik stranden, zwom met schildpadden, beklom de Christoffelberg, picknickte bij zonsondergang, bezocht concerten, musea en natuurgebieden, vloog naar Bonaire en leerde veel nieuwe mensen kennen. PS: Carnaval en Koningsdag op Curaçao zijn ook unieke ervaringen!

Dit voorjaar liep ik stage bij de afdeling ‘Onderwijs en Uitwisseling’ (O&U) van het Duitsland Instituut Amsterdam (DIA).  Het DIA zet zich in om kennis over Duitsland en de Duitse taal in Nederland te verspreiden. De O&U afdeling organiseert onder andere scholieren- en studentenprojecten, nascholingen en gastlessen en informeert over studeren in Duitsland. Al in de eerste stageweken reisde ik door Nederland om gastlessen over de Duitse verkiezingen aan scholen te geven. In de weken daarna bereidde ik lesmateriaal voor, voor het VR-project ‘Pionieren in de DDR’ en hielp webinars ontwikkelen voor docenten Duits in Nederland. Ik deed bijvoorbeeld mee aan een interactieve webinarpilot waarin deelnemers een fictieve moord moesten oplossen in het Duits.  Wat ik ook geweldig vond, waren conferenties waar ik het DIA mocht vertegenwoordigen, zoals het symposium ‘Euregionaal Onderwijs’ in Münster. Het team van O&U was ontzettend hartelijk en ik kijk dankbaar en verrijkt terug naar mijn tijd in Amsterdam. Ik heb geleerd dat grensoverschrijdende samenwerking een essentieel onderdeel van het Nederlandse en Duitse onderwijs kan en moet zijn en door mijn stage bij het DIA zie ik nu de mogelijkheden hiertoe.

Op 24 januari promoveerde Lukas Urbanek in het zogenaamde "Kaminzimmer" van het Haus der Niederlande op het proefschrift Audiovisuelle Translation und Fremdsprachenunterricht in Deutschland – Untertitel(n) und das evidenzbasierte Potenzial im Kontext des Niederländischen als Zielsprache. Belangrijke resultaten, verkregen met meer dan 300 leerders van Nederlands als vreemde taal (NVT), toonden onder andere aan dat het activeren van dubbele ondertitels (d.w.z. Nederlands en Duits gelijktijdig zichtbaar op het scherm) zeer effectief is voor de verwerving van woordenschat. Ook bleek dat het actief ondertitelen van het Nederlands naar het Duits in het kader van een taaltaak positieve leeropbrengsten oplevert bij NVT-leerders. Prof. Dr. Gunther de Vogelaer, Dr. Dietha Koster en Prof. Dr. Matthias Hüning (FU Berlin) begeleidden de PhD verdediging.
Het proefschrift kan intussen online worden geraadpleegd via miami, de online repository van de Universität Münster.

Hoe kun je de betekenissen van zouden beschrijven en wat doet het eigenlijk als je het gebruikt? Een moedertaalspreker kan immers zinnen met zouden zonder probleem formuleren en begrijpen. Maar als je iemand vraagt wat zouden nu precies betekent, blijkt het beschrijven van de betekenis of functie tamelijk lastig te zijn. En hoe komt het dat zouden betekenissen en functies heeft die je niet direct kunt afleiden van zullenen waar komen die vandaan? Op donderdag 16 januari 2025 promoveerde Ingeborg Harmes op de dissertatie met de titel The diachrony of zouden. Ze onderzocht de betekenissen en functies van zouden in het huidige Nederlands en in oudere taalfasen, de grammaticale patronen waarin ze voorkomen en de ontwikkeling van die betekenissen, functies en grammaticale patronen. Promotoren waren prof. dr. Gunter De Vogelaer en prof. dr. Jan Nuyts van de Universiteit Antwerpen. Prof. dr. Amand Berteloot heeft het proefschrift in de beginfase begeleid.

 

Bachelorstudenten Nederlandse taal en cultuur uit Oldenburg en Münster sloegen dit wintersemester (24/25) de handen ineen in het college ´De Nederlandse woordvolgorde´.  In dit taalwetenschappelijke college o.l.v. Anne Renzel onderzochten studenten variatie in de Nederlandse syntaxis. Dit deden ze door in drietallen psycholinguïstische experimenten op te zetten die taalproductie en -perceptie toetsten. Ze kozen tussen een ‘zinsdeelpuzzel’ als productiemethode ofwel een acceptability rating task als perceptiemethode. De puzzelmethode vraagt participanten om zinsdelen in de goede volgorde te leggen, terwijl de acceptability rating task deelnemers vraagt zinnen met verschillende woordvolgordes op een schaal te beoordelen. De experimenten werden online gemaakt en naar Nederlandse en Duitse moedertaalsprekers verstuurd. Studenten voerden het onderzoek zelfstandig uit, verwerkten data en presenteerden resultaten op een colloquium op 22 januari 2025. Het colloquium vond plaats in de historische Kaminzimmer van het Haus der Niederlande, waar studenten naast het bediscussiëren van onderzoeksresultaten, gezellig samen konden lunchen, netwerken en uitwisselen over hun studie.

 

Beim literarischen Übersetzen müssen Übersetzer*innen oftmals zwischen Form und Inhalt abwägen. Wie gestaltet sich diese Hürde beim Übersetzen von Poesie? In dem Übersetzungsworkshop des Wintersemesters 2024/25 beschäftigten sich die Studierenden des Masters Literarisches Übersetzen und Kulturtransfer, unter der Leitung von Übersetzerin Anna Eble, intensiv mit den Gedichten des flämischen Schriftstellers Roger De Neef. Die Ergebnisse dieser Übersetzungswerkstatt werden am 16. Januar 2025 um 19 Uhr in der Bibliothek im Haus der Niederlande von den Studierenden präsentiert. Im Fokus stehen die Besonderheiten des Übersetzens von Poesie. Im Gespräch mit dem Dichter erfährt das Publikum mehr über De Neefs Werk und seine Poetik. Die Präsentation beleuchtet unter anderem, wie sich das Übersetzen von Gedichten gestaltet, die von einer ungewöhnlichen Bildsprache geprägt sind. Dementsprechend erwarten die Zuschauerschaft Kuriositäten wie ein Blindenstock aus Salz und Vogelfleisch auf Bäumen, sowie die für De Neef charakteristische Verhandlung großer, tiefgründiger Themen im durchaus menschlichen Parlandoton. Die Veranstaltung findet zweisprachig statt, es wird aus dem Niederländischen gedolmetscht. Alle sind herzlich eingeladen!
Mit Ruth Alvermann, Sarah Hölscher, Christine Koopmann, Laureen Winterstein

Het Herdenkingsjaar Slavernijverleden (2023-2024) nodigt uit tot reflectie op (post)koloniale themas in de internationale Neerlandistiek. Binnen het interdisciplinaire onderzoeksproject ´Meerstemmigheid in de Nederlandse-Indonesische koloniale geschiedenis´, geleid door de Universiteit Münster, werden geschiedenislesboeken onderzocht. Resultaten suggereren dat lesboeken in Indonesië en Nederland een sterke male bias bevatten en de koloniale geschiedenis te eenzijdig vertellen.  Welke vrouwen waren sleutelfiguren in de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd? Wie waren de echtgenotes van Michiel de Ruyter? Hoe leefden ze, wat dachten en voelden ze?

Een kleine kans dat adolescenten in Indonesië of Nederland deze vragen kunnen beantwoorden gebaseerd op hun geschiedenislesboekinhoud. Het ontbreken van multiperspectiviteit in geschiedenislesboeken wordt steeds vaker bekritiseerd (Van Stipriaan, 2023). Multiperspectiviteit is het toelaten van perspectieven van verschillende historische actoren, historici of hedendaagse personen, oftewel het includeren van alternative narratieven naast master narratives (Munslow, 2016; Van der Vlies, 2022). Multiperspectiviteit in lesboeken kan een belangrijke bijdrage leveren aan inclusief geschiedenisonderwijs waarin alle leerlingen optimaal kunnen deelnemen (UNESCO, 2020).  Een studie van Good et al. (2010) toonde bijvoorbeeld dat meisjes die foto´s van vrouwelijke natuurkundigen in lesmateriaal zien, natuurkundige lesinhoud beter begrijpen dan als zij enkel mannelijke wetenschappers afgebeeld zien. Verder kunnen leerlingen door multiperspectiviteit ´kritisch historisch denken´ ontwikkelen, een belangrijke doelstelling van geschiedenisonderwijs.

Historisch lesboekenonderzoek
Neerlandici en historici sloegen in het interdisciplinaire onderzoeksproject ´Meerstemmigheid in de Nederlandse-Indonesische koloniale geschiedenis´ (2022-2024) de handen ineen om Nederlandse en Indonesische lesboeken te onderzoeken in een vergelijkende studie. Het projectteam bestond uit junior en senior onderzoekers aan de Universiteit Münster, Universitas Indonesia, de KU Leuven en de Universiteit van Pretoria. Aan de hand van een historisch lesboekencorpus met acht Nederlandse en acht Indonesische lesboeken (1948-2022) voor het secundiar onderwijs onderzochten we in hoeverre lesboeken multiperspecitviteit bevatten. We focusten hierbij op representaties van mannen en vrouwen van kleur, alsook witte vrouwen en mannen in afbeeldingen en leesteksten in de lesboeken. De lesboekinhoud getuigde van een sterke male bias en Azië- alsook Eurocentrisme in respectievelijk Indonesische en Nederlandse (digitale) lesboeken. We vonden weinig veranderingen door de tijd heen, met uitzondering van de lesboeken Sprekend Verleden (1994) en Sejarah Berdasarkan (1987). Inhoud uit deze lesboeken levert belangrijke input voor toekomstige, meer inclusieve lesmaterialen. De belangrijkste bevindingen van dit onderzoek worden uitgelegd in de volgende explanimation: YouTube-Video.

Neerlandistiek-studenten in Münster hebben in in de afgelopen jaren in bachelorcolleges aan data en thematiek uit het project gewerk en kansen gekregen om zich academisch te ontwikkelen, bijvoorbeeld door conferentiepresentaties. Tot dusverre zijn resultaten uit het project gepresenteerd op zeven (inter)nationale conferenties, waaronder een recent panel op International Research Association for History and Social Sciences education (IRAHSSE) aan de Universiteit van Cartagena in Spanje. Dit panel werd gemodereerd door Prof. Johan Wasserman (Universiteit van Pretoria) en bevatte eveneens presentaties over multiperspectiviteit in aardrijkskundelesboeken die raken aan het koloniale verleden (Marthe Wierenga, MA studente Neerlandistiek), alsook over Congolese en Belgische lesboeken over het Congolees-Belgische gedeelde koloniale verleden (Denise Bentrovato en Karel van Nieuwenhuyse). Het panel werd goed bijgewoond en leidde tot levendige discussies. Uit het project verschenen eveneens al drie bachelorscripties (Universiteit Münster, Universitas Indonesia) en publicaties in proceedings. In de nabije toekomst komen artikelen uit in tijdschriften voor geschiedenisdocenten (bv. HERMES), alsook wetenschappelijke publicaties over het project.

Tevens worden momenteel verschillende spin-off projecten voorbereid, waarin transfer van onderzoeksresultaten wordt bewerkstelligd. Het projectteam wil in dergelijke vervolgprojecten samenwerken met uitgevers, auteurs en onderwijsprofessionals om geschiedenislesboeken over het koloniale verleden inclusiever te maken. Dergelijke projecten kunnen eraan bijdragen dat toekomstige generaties leerlingen in Indonesië én Nederland weten dat Christina Martha Tiahahu, Maria Walanda Maramis en Cut Nyak’ Dien als verzetsleiders belangrijke bijdrages leverden aan de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd. Dat Anna van Gelder één van de echtgenotes van Michiel de Ruyter was, en dat Michiel zonder Anna´s vriendschap met vrouwen van vooraanstaande VOC-generalen misschien niet zoveel macht en roem had bereikt. En dat multiperspectiviteit en kritisch historisch denken een belangrijke troef zijn: in school alsook daarbuiten.

Dit onderzoek werd gefinancierd door de Taalunie onder projectnummer 453100. We danken collega-onderzoekers binnen het project, waaronder Achmad Sunjayadi (Universitas Indonesia), Karel van Nieuwenhuyse (KU Leuven) en Denise Bentrovato (Universiteit van Pretoria).

Tijdens het wintersemester komen we samen in Haus der Niederlande om samen Nederlands te praten! Op spelende wijze spreken we samen over cultuur, eten, muziek, herkomst, enzovoort. Zo leren we om zonder angst gesprekken aan te gaan. Alle niveaus zijn welkom!

Lokatie: Haus der Niederlande, Raum 1.05.
Data: 6/11, 20/11, 4/12 en 18/12.
Tijd: vanaf 19:00 tot 20:00

Voor meer informatie, mail shewitt@uni-muenster.de of ikater@uni-muenster.de. Aanmelden is niet noodzakelijk!
 

Vanaf 4 augustus tot en met 17 augustus 2024 hebben vier bachelor studenten van het Institut für Niederländische Philologie deelgenomen aan de Taalunie Zomercursus Nederlands in Gent. Samen met andere studenten uit de hele wereld konden we kiezen uit vier verschillende trajecten. Verder was er ook een breed aanbod aan culturele en sociale activiteiten.
Franziska heeft gekozen voor het traject "Media en politiek", waarin ze te weten kwam over politiek en over de verschillende systemen in de landen van de deelnemers. Bovendien leerde ze hoe de media in beide landen invloed uitoefenen op de politiek. De groepswerken bestonden uit expertinterviews, voormalig uit het vakgebied journalistiek.
Johannes zat in het traject “Kunst en literatuur” en was bezig met de Vlaamse kunstgeschiedenis vanaf de middeleeuwen tot de moderne. Centraal stonden bijvoorbeeld Het Lam Gods en het werk van James Ensor. In de literatuur lag de focus meer op de poëzie en muziek. We hebben verschillende teksten geanalyseerd en over poëzie gediscussieerd. De opdracht was een wetenschappelijk poster te maken over een museum in Aalst.
Dean en Laureen leerden aan de ene kant over woordenschat, lees- en spreekvaardigheid in een didactische context. Daarbij hebben ze in verschillende groepen aan expertinterviews gewerkt. Aan de andere kant zijn ze in contact gekomen met taalkunde en onderzoekmethodes. Hiervoor was het resultaat een eigen onderzoekje in vorm van een taalkundig enquête.
De resultaten zijn beschikbaar op de blog Taalunie Zomercursus Nederlands. We hebben een leuke tijd doorgebracht, veel geleerd en konden internationale contacten leggen – een absolute aanrader!

Laureen
Dean
Johannes
Franziska
 

Kürzlich wurde eine vom ‚Lectoraat Meertaligheid & Geletterdheid‘ der NHL Stenden Hogeschool und dem Institut für Niederländische Philologie der Universität Münster organisierte Machbarkeitsstudie zum Nachbarsprachenunterricht in der Grenzregion abgeschlossen und es ist inzwischen ein Abschlussbericht erschienen, in dem die wichtigsten Zahlen und Fakten präsentiert werden.
An der Machbarkeitsstudie haben einige weitere Institutionen in den Niederlanden sowie in Niedersachsen und Nordrhein-Westfalen mitgewirkt und sie wurde im Rahmen des Interreg Programms Deutschland-Nederland von der Europäischen Union (EU) über das Kleinprojektfonds der Ems Dollart Region (EDR) gefördert.
Alle weiteren Informationen sind der Website zu entnehmen:
Zur deutschen Website der Machbarkeitsstudie
Naar de Nederlandstalige website van het haalbaarheidsonderzoek

Ellen Brösterhaus gewinnt am 19. April 2024 gemeinsam mit der flämischen Alumna Sara Bergen (Universität Antwerpen) beim Anéla-/VIOT-Juniorentag in Nijmegen den ersten Preis der niederländisch/flämischen Gesellschaft Anéla/VIOT für die beste Abschlussarbeit in der Angewandten Sprachwissenschaft des vergangenen Kalenderjahres.
Unsere ehemalige Studentin und Hilfskraft Ellen schrieb ihre Masterarbeit unter interdisziplinärer Betreuung in der Anglistik und Niederlandistik. In ihrer Arbeit untersuchte sie einen häufig auftretenden Fehler bei deutschen Lernenden des Niederländischen: die grammatikalisch falsche Syntax durch fehlende Inversion bei Voranstellung eines Satzteils, wie bei *Op school ik zie mijn vrienden (*In der Schule ich sehe meine Freunde). Diese Reihenfolge der Wörter entspricht der englischen SVO-Syntax in Sätzen mit vorangestellten Satzteilen. In ihrer Studie testete Ellen eine der führenden Hypothesen für Syntax beim Drittsprachwerberb, nämlich die L2 Status Factor-Hypothese (Bardel & Falk 2007, 2012), die auf die gängigen neurolinguistischen Modelle unterschiedlicher Gedächtnisstrukturen (deklaratives versus prozedurales Wissen) aufbaut. Ellen untersuchte 32 deutsche Lerner*innen des Niederländischen mit Englisch als erster Fremdsprache. Die Ergebnisse passen zur L2 Status Factor-Hypothese, denn neben grammatikalisch korrekten Sätzen produzierten die Schüler*innen ausschließlich grammatikalisch falsche Sätze mit der SVO-Syntax. Eine mögliche Erklärung hierfür ist die Aktivierung der ersten Fremdsprache Englisch, die, wie die andere gelernte Fremdsprache Niederländisch, eher deklarativ verarbeitet wird, sodass hier gleiche Prozesse ablaufen. Das prozedurale Wissen aus der Muttersprache Deutsch ist in dem Moment unterdrückt.
Die Arbeit von Ellen überzeugte die Jury durch ein sehr starkes Untersuchungsdesign, bei dem mögliche beeinflussende Faktoren im Vorfeld ausgeklammert wurden. Ihre Tests sind gut durchdacht und einwandfrei argumentiert. Die Ergebnisse ihrer Untersuchung wurden überzeugend ausgewertet und Ellen argumentierte somit erfolgreich für die L2-Status Factor-Hypothese.
Die Betreuerinnen der Abschlussarbeit waren sich beide einig, dass diese einwandfreie Arbeit unbedingt preiswürdig sei. Da es keinen deutschen Preis für eine Abschlussarbeit in diesem Bereich gibt, haben sie die Arbeit bei der niederländisch/flämischen Organisation eingereicht. Die Arbeit wurde gemeinsam mit zwei anderen Arbeiten für den Preis nominiert und beim juniorendag in Nijmegen haben alle Nominierten ihre Arbeit präsentiert. Am Ende des Tages kam die riesige Überraschung, dass der deutsche Beitrag dieses Mal gemeinsam mit einer flämischen Abschlussarbeit den ersten Platz teilen darf. Ein riesiger und verdienter Erfolg für Ellen!
 

Neue Webseite unterstützt Einsatz von Literatur im Niederländischunterricht

Der Umgang mit Literatur fristet im Niederländischunterricht bisher eher ein Schattendasein. Im Vordergrund stehen Wortschatz und Grammatik, interkulturelle Kompetenzen und die mündliche Kommunikation. „Häufig ist Niederländisch zweite oder dritte Fremdsprache, für Literatur bleibt wenig Zeit“, sagt Dr. Beatrix van Dam vom Institut für Niederländische Philologie (INP) der Universität Münster. Viele Lehrkräfte empfänden das Arbeiten mit Literatur als schwere Kost, es gebe nur wenig passendes Material. Ein von ihr geleitetes Projekt soll das ändern: Auf der Webseite „Lyrisch! Niederländisch lernen mit Literatur“ stehen mehr als 80 kurze Texte für den Unterricht bereit. Dazu zählen beispielsweise Gedichte, Kurzgeschichten und Romanauszüge.
„Wir möchten die Schülerinnen und Schüler für Literatur begeistern – und zwar in allen Phasen des Spracherwerbs“, berichtet Projektmitarbeiterin Alina Viermann vom INP. Denn wer auf Niederländisch „lyrisch“ ist, ist „begeistert“. Die Themen orientieren sich an den Lehrplänen des Niederländischunterrichts in Nordrhein-Westfalen und Niedersachsen, beispielsweise Identität und Diversität, (Post-)Kolonialismus, Migration, aktuelle gesellschaftliche Fragen oder die Lebenswelt junger Erwachsener. „Literatur kann Leserinnen und Leser auf eine Weise affektiv und kognitiv erreichen, wie es andere Texte, so authentisch und alltagsnah sie auch im Fremdsprachenunterricht eingesetzt werden, nicht leisten“, betont Beatrix van Dam. Finanziert wurde das auf drei Jahre angelegte Projekt von der niederländisch-flämischen Taalunie („Sprachunion“). Projektpartner sind die Fachvereinigung Niederländisch und der Fachinformationsdienst Benelux.
Mehr als 60 Texte stehen auf der Webseite zusätzlich als Audiodatei und teilweise in verschiedenen Sprachvarianten wie Flämisch oder Surinamisch-Niederländisch zur Verfügung. So wird Literatur in ihrer Diversität mit allen Sinnen erfahrbar gemacht. Zudem gibt es „B-Versionen“ mit Worterklärungen, Einschätzung des Sprachniveaus und inhaltlichen Erläuterungen, damit das Material im Klassenraum direkt einsetzbar ist. „Die Texte sind so ausgewählt, dass sie einen erfahrungsorientierten und emotionalen Zugang erleichtern“, erklärt Beatrix van Dam. Dahinter stecke das Konzept der erfahrungsorientierten Literaturdidaktik, das die individuelle Leseerfahrung zum Ausgangspunkt nimmt und so die Motivation zum Lesen von Literatur erhöhen soll. Es gibt kein „richtig“ oder „falsch“. Vielmehr geht es darum, von der eigenen Wahrnehmung auszugehen. Für Schüler sei es oft leichter, ihre Eindrücke, Gedanken und Gefühle beim Lesen zu beschreiben, als Aussagen über den Text selbst zu treffen.
Flankiert wurde die Entwicklung der Webseite von deutsch-niederländischen Kolloquien zur aktuellen Literaturdidaktik im Fremdsprachen-unterricht und einer Umfrage zum Stand von Literatur im Niederländischunterricht in Niedersachsen und Nordrhein-Westfalen. Demnach kamen Schüler verschiedener Jahrgangsstufen bisher nur etwa ein- bis zweimal pro Halbjahr mit Literatur in Kontakt. Drei Viertel aller befragten Lehrkräfte wünschten sich mehr Publikationen mit literarischen Texten für den Unterricht. „Mit unserer Webseite ist das Herzstück des Projekts nun startklar“, zeigt sich Beatrix van Dam erfreut. Das Angebot ist frei zugänglich und kann von allen (angehenden) Lehrkräften auch von außerhalb des deutschsprachigen Raums genutzt werden – egal ob im Schuldienst, an Universitäten oder Volkshochschulen. Für Rückmeldungen aus der Praxis ist die Projektverantwortliche dankbar. „Wir freuen uns, wenn wir mit unserer Arbeit Begeisterung für lebendige Sprache wecken können.“

Autorin: Julia Harth
Dieser Artikel stammt aus der Unizeitung wissen|leben Nr. 2, 4. April 2024. Hier geht es zum Artikel
 

Lyrisch – mehr als 80 literarische Texte für den Niederländischunterricht!
Niederländischlernende begeistern für Literatur – das ist das Ziel des Lyrisch!-Projekts. Nun ist das Hauptanliegen und Herzstück des Lyrisch!-Projekts startklar: eine Webseite mit Literatur für beginnende wie für fortgeschrittene Lernende. Mehr als 80 kurze Texte für den Niederländischunterricht – vor allem Gedichte, aber auch erzählende und dramatische Texte.
Die Themen orientieren sich an Lehrplänen des Niederländischunterrichts in NRW und Niedersachsen: Identität und Diversität, (Post-) Kolonialismus, Migration, Klimaherausforderungen und andere gesellschaftliche Fragen, die Lebenswelt junger Erwachsener, Zweiter Weltkrieg etc.
Schülerinnen und Schüler sollen Literatur mit allen Sinnen erfahren können. Darum stehen mehr als 60 Texte auch als Audiodatei zur Verfügung, so dass die Literatur im Klassenraum erklingen kann. Dies bietet zugleich die Chance, die Sprachvarietät des Niederländischen kennenzulernen, denn die Texte sind in verschiedenen Varianten des Niederländischen wie Flämisch oder Surinamisch-Niederländisch eingesprochen. Manche Texte stehen gar in zwei Sprachen zur Verfügung: Niederländisch und Papiamentu, Sranan oder Javanisch-Surinamisch. So kann man hören, wie vielseitig die (Sprach-)Geschichte der niederländischen Literatur ist.
Zudem sollen die Texte im Klassenraum direkt einsetzbar sein. Dafür werden „B-Versionen“ der Texte mit Worterläuterungen, Einschätzung des Sprachniveaus und inhaltlichen Erläuterungen angeboten. Für 13 Texte stehen selbst „Didaktisierungen“ mit Hintergrundinformationen und konkreten Impulsen für den Unterricht sowie einer Powerpointversion bereit – Literatur „hapklaar“ für den Unterricht.
Literarische Inspiration für den Niederländischunterricht – schauen Sie rein, suchen Sie sich Texte aus und berichten Sie uns, wie sie im Unterricht wirken:
https://www.uni-muenster.de/INP/schule/lyrisch/literarische_texte.html
Die Webseite ist Produkt des Lyrisch!-Projekts, durchgeführt von der Niederlandistik der Universität Münster (INP), der Fachvereinigung Niederländisch und des FID Benelux, finanziert von der Taalunie.